Jamaika Hakkında 25 Şey

Kafa Sesi’nde 25. Hafta!!! Bu hafta programda ilk 24 haftanın akılda kalan parçalarını dinleyeceğiz… 25. program vesilesiyle Jamaika hakkında küçük bir dosya hazırladık…

JAMAİKA HAKKINDA 25 ŞEY

1. Karayipler’deki bu güzel adanın en yakın komşuları kuzeyde Küba ve doğuda Haiti. Jamaikalılar’ın çoğu deniz kenarında yaşıyor olsa da, çok azı yüzme bilir.

2. Nüfusu yaklaşık olarak 2.8 milyon. Bu nüfusun 800 bini başkent Kingston ve çevresinde yaşıyor.

3. Jamaika’daki randevularınıza 10 ila 50 dakika arasında geç kalırsanız telaşlanmayın, “Jamaika zamanında” geç kalmış sayılmazsınız.

4. YouTube fenomeni “World in Two Minutes” serisinin Jamaika bölümünü izleyebilmek için 18 yaşını doldurmuş olmak gerekiyor.

5. James Bond kitaplarının yazarı Ian Fleming, hayatının büyük bir bölümünü Jamaika’da geçirdi. Sinemaya da aktarılan James Bond serisinin ilk filmi, 1963 tarihli Dr. No, Jamaika’da çekildi.

6. Para birimi Jamaika Doları. 53 Jamaika Doları = 1 Türk Lirası.

7. Jamaika milli futbol takımı “The Reggae Boyz” olarak biliniyor. Regiciler 2013 Mart ayı FIFA sıralamasında 56 numarada (Türkiye 41). Maçlarını oynadıkları Kingston’daki Independence Park stadında 1995-2011 arasında 50 maçlık bir yenilmezlik serisi yakalamışlar.

8. Daha çok atletizm başarılarını duysak da, Jamaika 1988 yılında kış olimpiyatlarına katılan ilk tropik ülke olarak tarihe geçti. Bobsledding (yarış kızağı) takımının kaygan çim üzerindeki antrenmanlarla başlayıp Calgary, Kanada’daki oyunlara uzanan hikayesi, 1993 tarihli ABD yapımı Cool Runnings isimli filme ilham verdi.

9. Jamaika’nın düya kültürüne en büyük katkılarından biri Rastafaryan hayat görüşü. Ancak günümüzde adada kendini Rastafaryan olarak tanımlayan nüfus %5’in altında. Jamaikalılar’ın çoğunluğu kendini Protestan olarak tanımlıyor (%63).

10. T.C. pasaportu taşıyan turistler için vize uygulaması yok.

11. 2013 Mart ayında bir haftalık Jamaika kaçamağı için bulabildiğimiz en ucuz uçak bileti, gidiş/dönüş, Ankara – İstanbul – New York – Kingston, 2123 TL. Mesafe yaklaşık 11,000 km.

12. Christopher Columbus 1494 yılında bugünkü Jamaika’ya ulaştığında adada Taiano yerlileri huzurlu bir yaşam sürmekteydi. Takip eden yüzyılda İspanyollar Afrika’dan getirdikleri kölelerle adaya yerleştiler. İspanyol sömürüsünün ağırlığı ve Avrupa’dan gelen hastalıklara bağışıklıklarının olmaması, Taiano yerlilerinin tamamen yok olmasına neden oldu.

13. Kölelik 1834 yılında kaldırıldı. Özgürleşen yaklaşık 250 bin kişi büyük ölçüde hayatına çiftçi olarak devam etti.

14. 1655 yılında ada İngiltere’nin kontrölüne geçti. 20. Yüzyılda Jamaika’daki ekonomik büyüme nüfus artışının çok altında kaldığı için büyük bir göç dalgası yaşandı. Jamaika’nın Birleşik Krallık’ın bir parçası olması nedeniyle göçün en büyük adresi İngiltere’ydi. 6 Ağustos 1962’de Jamaika bağımsızlığına kavuştuğunda oluşan mutluluk dalgası kendisini büyük ölçüde müzikle dışa vurdu, önce ska, ardından rocksteady ve reggae geldi. Bu eşsiz müzik zamanla İngiltere’deki Jamaika diasporasına, ardından İngiltere üzerinden tüm dünyaya ulaşacaktı…

15. 1950’lerden 2000’lere kadar adada üretilmiş plak/CD sayısı tahmini 100.000. Bu her 1.000 kişi başına yılda bir plak/CD ediyor!!!

16. Bir üçüncü dünya ülkesinden çıkıp tüm dünyayı etkilemiş ilk uluslarası yıldız Jamaika’dan: Robert Nesta Marley!!!

17. Jamaika’da 90’lı yıllara kadar telif hakkı kavramı yoktu. Bugün birer “efsane” olarak algıladığımız pekçok müzisyen yoksulluk içinde yaşadı, ve çoğu bu yoksullukla beraber gelen şiddet ortamında genç yaşta hayatını kaybetti. Şiddet günümüzde devam ediyor, son kurbanlardan biri 2012 yazında kaybettiğimiz Matthew McAnuff, keşke yaşasaydı…

18. 2005 yılı verilerine göre, kişi başına düşen cinayet oranlarında Jamaika tüm dünyada ilk sıradaydı.

19. LGBT bireylerin en çok ayrımcılığa uğradığı ülkelerden biridir.

20. Kişi başı yıllık ortalama gelirde yaklaşık 9.100 Amerikan Doları ile 119. sırada (Türkiye 15.000 dolarla 87. sırada, ABD 49.800 dolarla 12. sırada).

21. IMF ve Dünya Bankası’nın dikte ettiği neoliberal ekonomik politikalar sonucunda Jamaika’da artan fakirlik ve eşitsizliği anlatan bol ödüllü müthiş bir belgesel: Life and Debt (2001).

22. İnsanların mutluluk ve sağlığını ölçmeyi hedefleyerek hazırlanan Happy Planet Index sıralamasına göre 2012 yılında 6. sırada (Türkiye 44, ABD 105).

23. 19. Yüzyılın sonunda Panama Kanalı inşaatında çalışmaya gelen pek çok Çinli, daha sonra evlerine dönmemiş ve Jamaika’ya yerleşmiş. Zaman içinde Çinli Jamaikalılar adada büyük bir toplum oluşturmuş, günümüzde sayıları 22.000 civarında. Bu toplumun tanınmış üyelerinden birkaçı: Prodüktörler Leslie Kong, Bunny Lee, Clive Chin.

24. Jamaika’da İngilizce konuşuluyor. Ancak biraz farklı, Jamaika İngilizcesi. Buna ek olarak bir de bol Afrika soslu Jamaican Patois (Patwa okunuyor) adada oldukça yaygın. Rastafaryan içerikli reggae parçalarında sıkça karşımıza çıkan Jamaican Patois dilini ucundan kıyısından öğrenmek oldukça zevkli. Örneğin İngilizce “I” kelimesi hem “me” hem de “you” olarak kullanılabiliyor, ve sen/ben ayrımını ortadan kaldırıyor. En sevilen kalıplardan biri “I & I”, yani biz!!!

25. Jamaika halkının temel ulaşım yolu otobüsler. Adanın dünya sinemasına en büyük hediyelerinden biri olan 1972 tarihli The Harder They Come filminin ilk karelerinde kahramanımız (Jimmy Cliff) şansını Kingston’da denemek için mavi/kırmızı bir otobüsle hızlı bir yolculuk yaşar. Filmin hikayesi bizim 70’li yıllardaki “Seni yeneceğim İstanbul” temalı Orhan Gencebay ve İbrahim Tatlıses filmlerinden çok da farklı değildir. Resimde eski bir Jamaika kartpostalı ve mavi/kırmızı Fedder’s Transport otobüsü…